Безглутенска исхрана: Предизвик или релаксација?

• Факти за глутенот: што точно е глутен и каде се наоѓа?
• Зошто глутенот може да биде проблематичен?
• На што треба да обрнете внимание при купување?
• Секојдневни совети за безглутенска исхрана

Факти за глутенот: Што точно е глутен и каде се наоѓа? 

Глутенот е заедничко име за протеините кои се наоѓаат во одредени житарки, како пченица, јачмен и 'рж, како и житарки кои се сродни или добиени со нивно вкрстување - спелта, зелена спелта, камут, пченица. Глутенот има својство на "лепило" кое му дава еластична структура на тестото и осигурува дека лебот ќе нарасне и ќе го задржи својот облик. Се состои главно од два главни видови протеини: глутенин и глијадин. Овие протеини се одговорни за уникатните својства на житарките кои содржат глутен при печење. Повеќето луѓе добро го поднесуваат глутенот, но кај лица со целијакија, автоимуна болест или осетливост на глутен или пченица, консумацијата на глутен може да предизвика здравствени проблеми. Кај заболени, глутенот може да предизвика симптоми како што се дигестивни проблеми, кожни осипи и нарушувања во апсорпцијата на хранливи материи, што долгорочно може да предизвика понатамошни здравствени проблеми. 

Кои сорти житарки не содржат глутен?

Безглутенската исхрана вклучува производи како што се:  

• Просо, теф, пченка, ориз и псевдожитарки - киноа, амарант, палента и хељда. Сите тие не содржат глутен.  

• Јаткасти плодови и маслодајни семиња без зачини, како што се бадеми, ленено семе, мак, сусам, семки од сончоглед, семки од тиква, кедрови ореви.  

• Соја, компир, зеленчук, овошје, мешунки како и млечни и месни производи, риба, јајца, природни сирења, тофу, билки и чисти зачини исто така не содржат глутен и ја дополнуваат исхраната без пченица.  

• Пијалаци како сокови, кафе или црн чај се без глутен. 

• Леб, брашно и тестенини што се означени како безглутенски.  

• Природен тофу без зачини и маринада.  

• Вино, сладок сајдер, пенливо вино, прошек, овошна ракија, рум, џин или слично (постои и безглутенско пиво, но мора да биде означено како такво. Пченкарно или оризово пиво исто така е без глутен.) 

Во што е содржан глутенот? 

Глутенот е генерално содржан во:  

• 'рж, пченица, јачмен, спелта, зелена спелта, слад, камут и тритикале.

Содржината на глутен е особено висока во пченицата.

• производи, како брашно, гриз, снегулки, бисерен јачмен, гриз, трици, пченични протеини, булгур, кус-кус, сејтан и јачменова мисо паста.  

• производи од житарки кои содржат глутен, како што се конвенционални печива и тестенини, на пример: леб, печива, колачи, бисквити, крекери, тестенини и пица.  

• похована храна, како виенска шницла, рибни стапчиња, пилешки нагети и слични производи. 

• пиво, пиво од слад, варено вино, ликер, пунч и така натаму, но и во ароматизирани пијалаци како лимонада, чај или мешани пијалаци од кафе.  

• некои мешавини на зачини, грицки како чипс, флипс и слично, колбаси и нарезоци, готови сосови, како преливи, кечап, како и замрзнати и готови производи.  

• млечни производи со овошни вкусови, како пудинг, сладолед и чоколадо. За жал, глутенот се наоѓа во многу производи. Затоа, ако целите на безглутенска исхрана, мора внимателно да ги читате состојките на пакувањето, бидејќи повеќето намирници кои содржат слад или траги од пекарски производи исто така содржат глутен. 

 Зошто глутенот може да биде проблематичен?

Глутенот се користи како стабилизатор, средство за згуснување и желирање, носител на арома, арома и боја и осигурува дека лебот го задржува својот облик и не се распаѓа. Глутенот понекогаш може да се најде дури и во паста за заби, лекови и козметика, што за лицата кои следат режим на безглутенска исхрана може да претставува предизвик. Глутенот може да предизвика нетолеранција кај некои луѓе која се манифестира во тешки гастроинтестинални тегоби, дигестивни проблеми, главоболки, малаксаност, па дури и дебелина. Причината за многу здравствени проблеми не може точно да се дефинира – тестовите за утврдување на нетолеранција на глутен често можат да не успеат. Генерално, глутенот не е нездрав, но може да предизвика воспалителни болести на цревната слузница кај некои луѓе кои поради тоа страдаат од изразена нетолеранција на глутен. Здравите луѓе обично добро го поднесуваат глутенот.

Осетливост, неподносливост или нетолеранција на глутен - Има ли разлика?

Наведените изрази често се користат произволно. Меѓутоа, некој кој е осетлив на глутен, не мора да биде целосно нетолерантен на глутен. Целијакијата е автоимуна болест и лесно се дијагностицира. Станува збор за строга нетолеранција на глутен, при што мора да се избегнуваат дури и траги од глутен во храната. Осетливоста на глутен, од друга страна, не е секогаш лесно да се препознае или тестира. Нетолеранцијата на глутен исто така може да предизвика други болести. Во секој случај, својата безглутенска исхрана сфатете ја сериозно.

Ублажување на симптомите: ако страдате од нетолеранција или осетливост на глутен, придобивките од безглутенската исхрана се очигледни: ќе се чувствувате подобро и вашите симптоми треба да бидат ублажени кога ќе го избегнувате глутенот. Ако страдате од нетолеранција на глутен, безглутенската исхрана е едноставно неопходна.  

Контрола на намирниците: ако сакате да преминете на безглутенска исхрана, најдобро е да започнете со свежо зготвени и домашни јадења подготвени дома. Така точно ќе знаете што јадете. Кога избирате додатоци како зачини или сосови, внимателно читајте ги состојките на пакувањето. И тука е предноста што ќе бидете посвесни за тоа што внесувате во вашиот организам.

Превенција во ресторан: Ако знаете кои зачини и состојки содржат глутен, можете да го избегнете и во ресторан и да им кажете на време дали треба да избегнувате одредени состојки при подготовка на јадењата.

Поздрава исхрана: Ако ги следите правилата на безглутенската исхрана, обично се храните поздраво. Без разлика дали следите веганска, вегетаријанска, исхрана која не содржи житарки или некоја алтернативна исхрана – во секој случај мора да погледнете што ќе купите и да внимавате од каде потекнуваат одредени производи. Голем избор на курсеви за готвење и готварски книги, но и производи без глутен: готвењето без глутен не значи да се откажете од многу работи. Можете, на пример, да се пријавите на курс за готвење или да следите школа за готвење на интернет за да научите како типичните јадења кои содржат глутен, како пица, тестенини, леб итн. можат да се подготват без глутен. Сега постои многу голем избор на производи без глутен кои дополнително ви го олеснуваат составувањето на менито.

На што треба да обрнете внимание при купување?

Ако купувате готови производи без глутен, секако обрнете внимание на нивното посебно означување, но и на евентуалните хемиски додатоци или други скриени додатоци во храната. Често храната може да биде без глутен, но да содржи повеќе хемиски (нездрави) адитиви. ЗАБЕЛЕШКА: готовите производи означени како безглутенски не мора секогаш да бидат целосно безглутенски, бидејќи според прописите и т.н. „безглутенски“ производи смеат да содржат минимален удел на глутен (<20mg/kg)! Значи, ако сте апсолутно нетолерантни на глутен и мора да следите строга безглутенска диета, треба да избегнувате готови производи.

Секојдневни совети за безглутенска исхрана

• сите кои веќе реагираат на траги од глутен треба целосно да избегнуваат готови производи.  

• сортирајте ги намирниците кои содржат глутен – не мора да ги фрлате, туку можете да ги дадете на пријатели, соседи или да ги донирате на социјални установи.  

• направете своја залиха на производи без глутен и одделете ги од производите кои содржат глутен во вашето домаќинство. Ако сте нетолерантни на глутен, вашата храна можете да ја чувате одделно во домаќинството. Најдобро е да користите свој путер, џем, мед и слични производи за овие намази навистина да останат без глутен и да не дојдат во контакт со траги од глутен.  

• одделен кујнски прибор и машини: калапи за вафли, тостери, миксери и калапи за печење не треба да се користат заедно. Истото важи и за кошницата за леб.  

• во рерната секогаш користете хартија за печење.  

• маслото за пржење и водата за готвење кои веќе биле во контакт со намирници кои содржат глутен, повеќе не треба да се користат за подготовка на јадења без глутен. Совет за безглутенска исхрана за деца: снабдете се со безглутенски слатки за случај вашето дете да добие на подарок слатки кои содржат глутен. Така лесно можете да го замените подарокот со безглутенски производ. 

Без глутен на одмор

Во некои авиони е достапна безглутенска храна. Треба тоа да го разјасните однапред и најдобро е да понесете своја храна. Ако патувате и со себе треба да понесете производи без глутен, можеби ќе можете да побарате можност за носење дополнителен багаж – тоа треба да го потврдите писмено и документот секогаш да го носите со себе. За увоз на производи без глутен во земјата во која патувате, може да биде потребна лекарска потврда. Распрашајте се однапред. Во хотелот најдобро е да избегнувате отворени садови со путер или џем и да разговарате со готвачот пред да нарачате храна. Бидете внимателни со супи, преливи за салати или сосови: често не е јасно дали содржат траги од глутен. Дури и малку соја сос или други зачини значат дека глутенот е присутен во преливот и тоа може да го наруши режимот на безглутенска исхрана. Ако сте во недоумица, прескокнете го преливот и побарајте да ви донесат масло, сол и бибер за сами да ја зачините салатата. Меѓутоа, повеќето хотели имаат и производи без глутен кои се достапни на барање - најдобро е за тоа однапред да разговарате со вашиот туристички водич или персоналот во самиот сместувачки објект. 

Славење без глутен

На свадби, родендени, крштевки или други прослави обично е доволно да го известите домаќинот за вашата безглутенска исхрана. Ако сте во недоумица, понудете се да понесете безглутенски десерт или печиво за да ги олесните работите.